Για το ακανθώδες αυτό θέμα δημοσιεύω εδώ δύο άρθρα, ένα δικό μου με τον τίτλο „Μια χρόνια ασθένεια, που κατατρώει τα σωθικά του τόπου μας“ και ένα του Στράτου Καρακασίδη με τον τίτλο „Το τρίτο μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων“ (που πρωτοδημοσιευθηκε στην Καθημερινή)
Δρ. Εμμανουήλ Σαρίδης: Μια χρόνια ασθένεια, που κατατρώει τα σωθικά του τόπου μας
Από το 2008 μέχρι σήμερα 427.000 Ελληνίδες και Έλληνες εγκατέλειψαν την Ελλάδα του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ για να βρουν δουλειά στο εξωτερικό, κυρίως στην Γερμανία, την Ανγκλία ή στις ΗΠΑ. Στο διάστημα αυτό πολιτικοί και παπαγαλάκια των ΜΜΕ δεν σταμάτησαν να δίνουν ως μοναδική λύση επιβίωσης των νέων την μετανάστευση προς τις λαμπερές αυτές χώρες, που με τη σειρά τους κάνουν ότι μπορούν για να ελκύουν την νεολαία, σαν τις Σειρήνες, εκείνες τις „γυναικείες θεότητες που σχετίζονταν με το νερό, τον έρωτα και το θάνατο“ και που με το „γοητευτικό τραγούδι τους παγίδευαν τους ανυποψίαστους ταξιδιώτες, που πλησιάζοντας είτε ξεχνούσαν τον προορισμό τους, είτε κατασπαράζονταν απ΄ αυτές“ (τα τσιτάτα απο την Βικιπαίδεια). Ναί, πολλοί συμπατριώτες μας, όπως και εγώ ο ίδιος, ξεχάσαμε τον προορισμό μας, που πρέπει να είναι να κάνουμε την Ελλάδα ισχυρή και εύπορη και φύγαμε για την χώρα της Κίρκης, που πονηρή ούσα, δεν μας κατασπάραξε, αλλά μας ενέταξε στο κοινωνικό δυναμικό της, ισχυροποιώντας την χώρα της και αποδυναμώνοντας την πατρίδα μας.
Αυτό στην Γερμανία της Μέρκελ αλλά και πρίν απο εκείνη είναι πολιτική, επίσημη πολιτική: Να καλεί την νεολαία του κόσμου να εγκαταλείψει την πατρίδα της και να έρθει στην Γερμανία, όπου δήθεν ρέει μέλι και γάλα. Οι πολιτικοί της Γερμανίας, ψεύτες και δόλιοι όπως είναι, γνωρίζουν όμως πολύ καλά, ότι στη χώρα αυτή δεν υπάρχουν δουλειές ούτε για όλους τους Γερμανούς, πόσο δε μάλλον για ανειδίκευτους μετανάστες. Στις οικοδομές οι Έλληνες δεν μπορούν να συναγωνιστούν τους Ανατολικοευρωπαίους, τους Τούρκους ή αυτούς που έρχονται τώρα τελευταία και όπου πάρα πολλοί μάλιστα εργάζονται στη μαύρη, χωρίς χαρτιά και με εξευτελιστικά μεροκάματα. Οι δε γυναίκες θα προσληφθούν στα νοσοκομεία και τους οίκους „ευγηρίας“ για να ξεσκατώνουν γέρους και γριές ή θα εργασθούν σαν καθαρίστριες. Οι πολιτικοί μηχανικοί δεν έχουν ζήτηση και οι γιατροί θα εργάζονται σε τρείς βάρδιες. Και αυτά που θα παίρνουν όλοι αυτοί, θα φτάνουν για να πληρώνουν το ενοίκιο (ενοίκιο στο Βερολίνο περίπου 8 Ευρώ το τετραγωνικό μέτρο, σε άλλες πόλεις πάνω απο 10 Ευρώ) και να αγοράσουν απο το ALDI ή το LIDL τα προς το ζείν.
Είναι πολύ παραπλανητικό και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ότι η Γερμανία έχει ανάγκη απο εργατικά χέρια. Ζήτηση υπάρχει μόνο στα γηροκομεία, τους οίκους „ευγηρίας“ και γενικά τις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και κατ‘ επέκτασιν στα νοσοκομεία ενώ όλοι οι άλλοι κλάδοι της οικονομίας είναι κορεσμένοι. Η Γερμανία έχει η ίδια ένα μέγάλο ποσοστό ανέργων που ανέρχονται στα περίπου 10 εκατομμύρια, δεν φαίνεται όμως στις στατιστικές, που είναι προσεκτικά „χτενισμένες“ για να δίνουν μια θετική εικόνα προς τα έξω και να μην επιδεινώνουν το οικονομικό και επιχειρηματικό κλίμα της χώρας. Έτσι οι στατιστικές στο σύνολο των ανέργων δεν περιλαμβάνουν όσους ανέργους είναι άνω των 58 ετών. Δεν περιλαμβάνουν επίσης το περίπου ένα εκατομμύριο αυτών που εργάζονται σε εργασίες μερικής απασχόλησης, των εκατοντάδων χιλιάδων που απασχολούνται – για τρία χρόνια – ως ασκούμενοι, αυτών που απασχολούνται στα λεγόμενα Ein-Euro-Jobs (αμοιβή 1 Ευρώ την ώρα) και στις ABM-Maßnahmen (εργασίες δημιουργίας εργασίας, χρονικά περιορισμένες).
Δεν υπάρχει – και δεν υπήρξε ποτέ – έλλειψη εργατικών χεριών στην Γερμανία. Έτσι η προσέλκυση ξένων είναι μια πολιτική, που αποβλέπει σε δύο τινά: Πρώτα στην επιλογή των καλύτερα καταρτισμένων ξένων επιστημόνων, που θα εργασθούν σε επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, αντιμετωπίζοντας αντιπάλους, που είναι εξ ίσου καλά αν όχι και καλύτερα καταρτισμένοι απο τους ίδιους. Εξυπακούεται, ότι όσοι δεν ανήκουν στην κατηγορία αυτή, είνα καταδικασμένοι στην περιθωριοποίηση. Και μακροπρόθεσμα στον ευγονισμό του γερμανικού πληθυσμού, που πάσχει απο γήρανση και εκφυλισμό και όπου η μετανάστευση αποσκοπεί στην βιολογική, σωματική και πνευματική βελτίωσή του.
Αυτά οι νέοι μετανάστες δεν είναι δυνατόν να τα καταλάβουν. Αυτό που καταλαβαίνουν όμως γρήγορα, είναι το ότι αυτό που γυαλίζει στην Γερμανία δεν είναι οπωσδήποτε χρυσός. Εξακολουθούν όμως να παραμένουν εδώ, ακόμη και σαν άνεργοι ή περιθωριακοί ή, όπως είναι τώρα τελευταία της μόδας, σαν καλλιτέχνες, ιδιαίτερα μουσικοί και ζωγράφοι, ελπίζοντας σε καλύτερες μέρες. Στην Ελλάδα δεν θα γυρίσουν, όσο η χώρα αυτή θα εξακολουθεί να παραμένει σε ημιαγρία κατάσταση, όσο θα συνεχίζεται η ανομία, η αναρχία, η τελεία έλλειψη οργάνωσης, η αυθαιρεσία και το νταϊλίκι του κάθε εξαχρειωθέντος πολίτη, η έλλειψη τρόπων συμπεριφοράς, η αθλιότητα των τηλεοράσεων με τα προγράμματα κουτσομπολιου ή πολιτικής παρλαπίπας και εξαθλιωσης και ένα κράτος με μη λειτουργούσες υπηρεσίες. Ένας που έζησε στην Γερμανία μερικά χρόνια, δεν μπορεί να ζήσει σε μια τέτοια αποπνικτική ατμόσφαιρα, που χειροτέρεψε με την μιζέρια των οικονομικών δεικτών, των προσωπικών και του τομέα απασχόλησης.
Μια χώρα χωρίς νεολαία είναι όμως καταδικασμένη σε θάνατο. Και η Ελλάδα αργοπεθαίνει απο τότε που δημιουργήθηκε, σήμερα όμως ακούγεται ευκρινώς ο επιθανάτιος ρόγχος της.
Για να επιστρέψει όμως η νεολαία και να μην φύγει και όση έμεινε, θα πρέπει η Ελλάδα να αλλάξει εκ θεμελίων. Πως όμως; Ιδου η απορία.
Κλείνοντας να παραθέσω και μερικά άλλα άρθρα μου για την μετανάστευση, που δημοσιεύθηκαν εδώ και σε κάποια άλλα ηλεκτρονικά μέσα:
„Brain Drain ή οι ανοιχτές φλέβες της Ελλάδος„, 31.08.2012
„Άρον άρον το φευγιό για τη Γερμανία...“, 13.01.2013
„Κακούργα μετανάστευση…“, 12.02.2014
Και τώρα το άρθρο του Στράτου Καρακασίδη με τον τίτλο „Το τρίτο μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων“
Ενα εκατομμύριο επτακόσιες εξήντα τέσσερις χιλιάδες άτομα είναι ο απολογισμός της μετανάστευσης των Ελλήνων στον 20ό και 21ο αιώνα. Ιστορικά και παραδοσιακά, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με πλούσια εμπειρία αποδημίας. Η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος με θέμα «Φυγή ανθρωπίνου κεφαλαίου: σύγχρονη τάση μετανάστευσης των Ελλήνων στα χρόνια της κρίσης», που δημοσιεύει σήμερα η «Κ», αποκαλύπτει για πρώτη φορά τον αριθμό των Ελλήνων που εγκατέλειψαν τη χώρα εξαιτίας της κρίσης. Παράλληλα, γίνεται σύγκριση με τις προηγούμενες φάσεις μετανάστευσης, αναλύονται οι μακροοικονομικές συνέπειες και προτείνονται λύσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
«Η μετανάστευση και η φτώχεια είναι αδιαμφισβήτητα οι δύο πιο επώδυνες συνέπειες που βιώνει μια κοινωνία σε συνθήκες παρατεταμένης κρίσης», σχολιάζει στην «Κ» η κ. Σοφία Λαζαρέτου, οικονομολόγος της ΤτΕ και συγγραφέας της σχετικής έρευνας. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η ΤτΕ, ο αριθμός των μονίμως εξερχόμενων Ελλήνων ηλικίας 15-64 ετών, από το 2008 μέχρι σήμερα, ξεπερνά τις 427.000. «Το 2013, παρατηρούμε τριπλασιασμό του μέσου όρου από το 2008 και οι μετανάστες ξεπερνούν τις 100.000 άτομα, ενώ σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις το φαινόμενο συνεχίζεται με αδιάπτωτη ένταση το 2014 και οξύνεται περαιτέρω το πρώτο εξάμηνο του 2015». Οπως επισημαίνει, η διαδικασία εξόδου Ελλήνων για αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό είναι ακόμη σε εξέλιξη και δεν φαίνεται το πότε θα τερματιστεί. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για την τρίτη μαζική μετανάστευση που γνωρίζει η χώρα.
Στο διάστημα των τελευταίων 100 ετών, η χώρα έχει γνωρίσει άλλες δύο ίδιες φάσεις και από τη συγκριτική μελέτη τους προκύπτουν τρία βασικά χαρακτηριστικά. Και οι τρεις α) έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια, περίπου δέκα χρόνια, β) αυξημένη ένταση ως προς την ένταση της ροής και γ) καθυστέρηση έναρξης του φαινομένου σε σχέση με τον χρόνο καταγραφής του υψηλού ποσοστού ανεργίας.
Οι περίοδοι μαζικής μετανάστευσης Ελλήνων είναι από το 1903 έως το 1917, 1960-1972 και 2010-σήμερα και σχετίζονται και στις τρεις φάσεις με οικονομικά κίνητρα με εξαίρεση μέρος του δεύτερου κύματος, τα έτη 1969-1971, που οφείλεται σε πολιτικούς λόγους (δικτατορία). «Δεν είναι τυχαίο ότι και οι τρεις φάσεις έλαβαν χώρα μετά μια έντονη υφεσιακή διαταραχή που διεύρυνε το χάσμα μεταξύ της χώρας μας και των ανεπτυγμένων κρατών και τροφοδότησε τη μαζική φυγή ανθρώπων, νέων στην πλειονότητά τους, που αναζητούσαν νέες ευκαιρίες και δυνατότητες προόδου», σχολιάζει η κ. Λαζαρέτου.
Ενδιαφέρουσα, σύμφωνα με την έκθεση, είναι η σύγκριση των δύο προγενέστερων επεισοδίων με το σημερινό επεισόδιο φυγής, όσον αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους. Κατά το πρώτο επεισόδιο φυγής, κύριος προορισμός ήταν οι «υπερωκεάνιες χώρες» (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Βραζιλία και ΝΑ Αφρική). Επτά στους δέκα ήταν ηλικίας 15-44 χρόνων, λιγότεροι από 2 στους 10 ήταν γυναίκες και στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν ανειδίκευτοι εργάτες και αγρότες, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που απασχολήθηκαν στις χώρες υποδοχής συνήθως ως υπηρέτες και εργάτες. Το δεύτερο επεισόδιο μετανάστευσης αφορούσε κυρίως νέους ηλικίας 20-34 χρόνων (7 στους 10), 5 στους 10 δήλωναν χειρώνακτες, ενώ 4 στους 10 ήταν ανεπάγγελτοι. Εξι στους 10 κατευθύνθηκαν στη Γερμανία και στο Βέλγιο και απασχολήθηκαν ως βιομηχανικοί εργάτες. Αντίθετα, η τωρινή φυγή αφορά νέους μορφωμένους με επαγγελματική εμπειρία, που κατευθύνονται κυρίως στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Η Ελλάδα κατέχει την τέταρτη θέση στην Ε.Ε. στη μαζικότητα της μεταναστευτικής εκροής και στην αναλογία της στο εργατικό δυναμικό της χώρας, μετά την Κύπρο, την Ιρλανδία και τη Λιθουανία, και την τρίτη θέση μετά την Κύπρο και την Ισπανία όσον αφορά το ποσοστό των νέων σε ηλικία εξερχόμενων μεταναστών. Συγκεκριμένα, οι εξερχόμενοι Ελληνες, μόνο κατά το 2013, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 2% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας, ενώ η αναλογία των νέων τής πλέον παραγωγικής ηλικίας 25-39 ετών ξεπερνά το 50% στο σύνολο των εξερχομένων.
Προτάσεις ανάσχεσης του φαινομένου
Η έκθεση της ΤτΕ καταλήγει σε έξι προτάσεις με στόχο την ανάσχεση του φαινομένου.
Κατά πρώτον, εισηγείται τη στροφή σε παραγωγικότερους τομείς και τη διασύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή. Εργαλείο επανακαθορισμού των επαγγελμάτων είναι η σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγική εξειδίκευση.
Δεύτερον, καλεί σε δράσεις στήριξης της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, όπως η δημιουργία χώρων συνάντησης των νέων. Το 61% των μορφωμένων νέων που συμμετείχε στην έρευνα της Endeavour Greece 2014 επιθυμεί να εργαστεί στον ιδιωτικό τομέα, έστω και με τον ίδιο μισθό με το Δημόσιο και το 52% να δραστηριοποιηθεί το ίδιο επιχειρηματικά.
Τρίτον, τονίζει την αξία της αριστείας, της διαφάνειας και της αξιοκρατίας. Η διενέργεια, με τη στήριξη επαγγελματικών φορέων και του κράτους, περιοδικών διαγωνισμών με γενναία πριμοδότηση, όπως βραβεία ή/και επιδότηση των εργοδοτών που θα προσλάβουν νέους Ελληνες επιστήμονες, μπορεί να αποτελέσει την έμπρακτη απόδειξη για τη διασφάλιση της αξιοκρατίας.
Τέταρτον, επισημαίνει την ανάγκη για γενικευμένη υιοθέτηση του θεσμού της μαθητείας και της πρακτικής άσκησης.
Πέμπτον, προτρέπει στη δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς την επιχειρηματικότητα. Με βάση τις εκτιμήσεις των δεικτών ανταγωνιστικότητας του World Economic Forum για το 2015 και 2016, η Ελλάδα είναι ένας από τους μεγαλύτερους τροφοδότες επιστημόνων και μηχανικών στην ψηφιακή τεχνολογία. Η μείωση της γραφειοκρατίας, η φιλική στάση του κράτους προς το επιχειρείν, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και η μείωση της φορολογίας μέχρις ότου η νεοφυής επιχείρηση καταστεί κερδοφόρος συνιστούν τα κρίσιμα στοιχεία που συνθέτουν ένα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα θεσμικό πλαίσιο.
Εκτον, θεωρεί απαραίτητη την επανένταξη των νέων εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης, εργασίας (NEET). Στην Ελλάδα, το ποσοστό των ΝΕΕΤ ηλικίας 15-24 ετών ξεπερνά το 19% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας και είναι το τρίτο υψηλότερο στην Ε.Ε. Οι νέοι αυτής της κατηγορίας συχνά θεωρούν τον εαυτό τους εγκαταλελειμμένο από την πολιτεία και τοποθετούνται στο περιθώριο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.